Dünya tarihine “futbol savaşı” adıyla geçmiş olan Honduras- El Salvador savaşını duydunuz mu? Bu iki ülke 14-18 Temmuz 1969 tarihleri arasında savaşmıştır. Ve bu kısa süreli savaş halen savaşan ülkelerin adıyla değil, futbol savaşı olarak anılır.
Futbol hiç bir ülkede sadece futbol değildir ama latin amerikanlar için sadece futbol olmamanın da ötesindedir. Yüzyıllarca ispanyollar tarafından sömürülen, tam onlardan kurtulmuşken bu kez de kuzeydeki beyaz adamların boyunduruğu altına girmiş olan ateşli latin amerikan halkı için futbolun ifade ettiği anlam başka hiç bir şeyle ölçülemez. Futboldaki rekabet uğruna akrabalar birbirini lanetler, evlenmek isteyen bir çiftin aileleri rakip takımları tutuyorsa evlilik gerçekleşmez, insanlar öldürülür, hayatlar yıkılır. Ve inanması zor ama bir futbol müsabakasının kıvılcımıyla ülkeler savaşa bile tutuşabilir. Nasıl mı?
Yıllar öncesinden aklımda yer etmiş bu olayı araştırırken ingilizce yayın yapan bir Honduras gazetesinde bu olayın detaylı bir tarihçesini gördüm ve sizlerle paylaşmak istedim.
Savaşın tek sebebi elbette ki bir futbol maçı değildir, 1. Dünya Savaşı’nın sebebinin Ferdinand’ın öldürülmesi olmadığı gibi. Bu iki olay da bir kıvılcımdır. Ama işin gerisinde başka sebepler yatar.
Arellano yönetimindeki Honduras için 1968 yılı zor geçer. Ekonomik sıkıntılar, sendikal krizler, grevler, işçi isyanlarıyla dolu bir yıl olur 1968. Honduras ve El Salvador, orta amerikanın iki komşu ülkesidir. Yüzyıllardır beyazlarca sömürülen bu iki ülke fakir kalmıştır ancak ikili olarak kıyaslandığında Honduras kötünün iyisi konumundadır. Birbirine ticari ve siyasi ilişkiler açısından da çok yakın olan bu iki ülke aralarında iki ülkenin vatandaşlarının göç etme şartlarını düzenleyen bir anlaşma imzalar. Honduras’a kendinden de kötü durumda olan El Salvador’dan bir göç akını başlar. 1969’un başında Honduras’ta siyasal durum biraz istikrar kazanır ancak sorunlar devam etmektedir. Hükümet ve önemli gruplar yaşanan ekonomik sorunlardan El Salvador’dan gelen göçmenleri sorumlu tutmaktadır. Honduras’ta yasal göçmenlerin dışında kaçak olarak yaklaşık 300.000 El Salvador’lu yaşamaktadır. Honduras, El Salvador ile imzalamış olduğu göç anlaşmasını yenilemeyi reddeder. Tarıma dayalı bir ekonomiye sahip olan Honduras’ta aynı yıl El Salvadorlu göçmenlerle ilgili yeni bir sorun ortaya çıkar. 1969 yılında Honduras hükümeti bir yasayla yeni bir toprak reformu yapar. Buna göre toprak sahibi salvadorluların topraklarına el konulur ve bu topraklar honduraslılara verilir. Ekonomik krizlerle isyan noktasına gelmiş Honduras halkı da durumdan göçmenleri sorumlu tutar. Göçmen salvadorlulara saldırıyı düzeyine varan tacizler olur. Bunun sonunda hem topraklarına el konulan hem de can güvenlikleri kalmayan göçmen salvadorlular ülkelerine dönmeye başlar. Zaten kalabalık nüfusunu besleyemeyen El Salvador için bu bir felakettir. Nüfus daha da artacak, işsizlik daha da yükselecektir. Artık olay Salvador için de bir gurur meselesidir. Salvador’da Honduras’a olan nefret ve öfke patlama noktasına gelir.
1970 yılında düzenlenecek Dünya Kupası’na Orta Amerika’dan katılacak takımları belirleyecek olan eleme maçları oynanmaktadır. Ve korkulan olur. Elemeler de alınan sonuçlar sonunda iki ülke son kontenjan için Play-Off maçı oynayacaktır. Bu ülkeler Honduras ve El Salvador’dur.
İlk maç Honduras’ın başkenti Tegucigapla’da oynanır ve Honduras kazanır. Bu maçta çok tatsız olaylar yaşanır ancak daha kötüsü de olacaktır. El Salvador’daki maçta olaylar çığrından çıkar. Maçta Honduras bayrakları yakılır, milli marş seromonisi esnasında çok tatsız olaylar yaşanır; maçı izlemeye gelen yüzlerce Honduras taraftarı yaralanır. Honduras basını da zaten gergin olan ortamı, maç günü salvadorluların yüzlerce honduraslıyı öldürdüğü, tecavüz vakalarının yaşandığı, arabaların yakıldığı gibi yalan ve abartı haberler yayınlayarak daha da gerer. Gerek maçta yaşanan bu olaylar gerekse basının kışkırtmaları üzerine Honduraslılar kendi ülkelerindeki salvadorlulara saldırırlar. Büyükelçi yardımcısı bile saldırıya uğrar. Yüzlerce salvadorlu maçtan sonraki bir hafta içinde öldürülür. 26 Haziran’da Salvador, Honduras ile ilişkilerini kestiğini açıklar. İki taraf ta birer maç kazanmıştır. 27 Haziran 1969’da Meksika’da taraflar bir kez daha karşılaşır ve Salvador Honduras’ı yenerek kupaya katılma hakkı kazanır. Ve maçtan hemen sonra Honduras, Salvador ile olan diplomatik ilişkilerini kestiğini açıklar. Honduras'ta yenilginin öfkesi sokaklara taşar ve hayal kırıklığı içindeki halk hıncını bir kez daha salvadorlulardan alma yoluna gider. Salvadorlulara yapılan saldırılan maçın kaybedilmesini izleyen günlerde gittikçe artar.
Futbol maçıyla birlikte iyice gerilen ortam bir türlü yatışmaz. Ve 14 Temmuz’da El Salvador uçakları Honduras’ı bombalar. Burada savaşın ayrıntılarını vermek elbette gereksiz. Önemli olan savaşın sonuçlarıdır.
İşte bir futbol maçıyla alevlenen olaylar ve buna bağlı olarak çıkan savaşın sonuçları:
Savaş sadece dört gün sürer ancak iki ülkenin barış anlaşması imzalaması tam oniki sene alır.
Savaşta 2000 kişi ölür. 100.000 kişi zorunlu olarak göç eder.
İki ülke 22 sene boyunca Orta Amerika Ortak Pazarı’ndan dışlanır.
Zaten ekonomik olarak zor durumda olan Honduras, savaş giderleri, ortak pazardan dışlanma gibi sebeplerle daha da kötüleşir.
Kendi nüfusunu besleyemeyen Salvador da ise durum çok daha kötüleşir. Zaten kalabalık lan nüfusa honduraslılardan kaçan yüzbinlerce salvadorlu daha eklenir. İşsizlik artar, istitrarsızlıklar çoğalır. Olay bir sosyal patlamaya dönüşür ve ülkede iç savaş çıkar.
Ve en çarpıcı sonuç: bedelleri bu kadar ağır olan bu savaşın askeri açıdan kazananı da yoktur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder